Менск

Беларусь, ліпень 2008
Google Мапы, Яндэкс.Мапы

Шырачэнныя прашпэкты цэнтра Менска выклікаюць пачуцьцё, якое можна ахарактарызаваць як татальнае захапленьне.

Гэта ўзорны прыклад сталічнага сталінскага ампіру. Пасьля вайны Менск быў моцна разбураны, з-за чаго яго фактычна адбудоўвалі зноўку, не павыкупляючыся на сталіцу трэцяй па важнасьці саюзнай рэспублікі.

Адно з самых вядомых месцаў горада — Плошча Перамогі. Сюды звычайна прыяжджаюць вясельлі і замежныя дэлеґацыі.

Яшчэ адна вядомая плошча — Кастрычніцкая. На ёй разьмешчаны прыгнятальнага выгляду Палац Рэспублікі, дзеля якога быў калісьці разбураны гістарычны раён, і які ў народзе носіць мянушку «саркафаґ». У 2006 годзе апазыцыянэры ладзілі тут намётавы гарадок у знак пратэсту супраць чарговых выбараў Лукашэнкі.

Вінаваціць у разбурэньнях толькі вайну было б няправільна — многае было разбурана ўжо ў савецкі час, у 60-я і 70-я гады. Ад старога Менску застаўся невялікі раён у цэнтры, які звычайна малююць на паштоўках — Траецкае прадмесьце.

Цяпер «гістарычны цэнтр» ізноў пашыраецца. Каб турыстам было на што глядзець, улады нанава адбудоўваюць славутасьці.

Рэканструкцыі падвяргаюцца і сапраўдныя гістарычныя будынкі, прычым гэта звычайна выклікае сардэчныя прыступы ў гісторыкаў і археоляґаў, бо рэканструктары ня бачаць нічога кепскага ў замене мура семнаццатага стагодзьдзя шлякаблёкамі ці ўсталёўцы шклопакетаў.

Вынікі выглядаюць не зусім гістарычна, але карамэльна і акуратна, зусім як у Эўропе. Мы ж, вядома, ведаем, што не зусім — для Эўропы характэрна пэўная ступень нядбайнай абшарпанасьці. Па гэтай тэме мой віртуальны знаёмы Алесь Чайчыц напісаў добры артыкул*, дакладна вызначыўшы стыль сучаснага мінскага будаўніцтва — «на што маглі б быць падобнымі менскія дамы, пабудаваныя ў XIX стагоддзі, калі б Менск ужо тады быў сталічным горадам». Найбольш яркім прыкладам зьяўляецца комплекс на Нямізе, які я згадаў у першым ававяданьні аб Менску.

Але ў чымсьці і сапраўды падобна на Эўропу.

Абшарпанасьці няма нідзе — усё ідэальна чыста і акуратна.

Імкнучыся падтрымаць бачнасьць «беларускага эканамічнага цуду», улады не шкадуюць грошай на добраўпарадкаваньне і зьнешні выгляд.

Для аўтэнтычнасьці гэтыя ўказальнікі ў цэнтры ня толькі падпісалі па-беларуску, але нават прадублявалі «правільнай» лацінкай.

На самой жа справе становішча беларускай мовы вельмі няважнае. У 1996 годзе Лукашэнка ўвёў новую канстытуцыю, у якой надаў рускай мове дзяржаўны статус нароўні зь беларускай. Па законе, абедзьве дзяржаўныя мовы павінны былі мець роўны статус, на практыцы ж пачалося пасьлядоўнае выцісканьне беларускай з усіх сфэраў жыцьця. З шырокага ўжытку яна выйшла яшчэ ў савецкі час, але пры Лукашэнку паступова зьнікла і з выпускаў навінаў, вулічных таблічак і дарожных паказальнікаў, з афіцыйных дакумэнтаў. Лукашэнка злавіў хвалю народных настрояў — у 90-я былі моцныя ідэі аб’яднаньні з Расіяй і рэстаўрацыі СССР, а беларуская мова была узятая на ўзбраеньне празаходняй апазыцыяй, з-за чаго сам насам прыняла «антыдзяржаўную» афарбоўку.

Сёньня беларуская мова сустракаецца даволі рэдка. Даволі нізкая верагоднасьць убачыць яе на шыльдах, у рэкляме, на этыкетках, ці пачуць на вуліцы. На ёй размаўляюць людзі сталага ўзросту ў вёсках, а з гараджан — прадстаўнікі апазыцыі і нацыянальнай інтэліґенцыі, а таксама нацыянальна-сьвядомая моладзь (у апошнім выпадку «беларускасьць» прыняла ўсе рысы спэцыфічнай субкультуры — свая музычная сцэна, свой ​​набор атрыбутыкі і г. д). Кантэйнэр на фатаґрафіі ніжэй падпісаў нейкі апазыцыйна настроены грамадзянін — пра гэта сьведчаць два мяккіх знакі ў слове (выкарыстаньне дарэформенага правапісу).

«Рыначны сацыялізм» добра ілюструецца малой колькасьцю вонкавай рэкламы — дзяржаўны манапаліст на разьмяшчэньне більбордаў патрабуе такіх грошай, што арандаваць іх могуць толькі буйныя міжнародныя кампаніі. Вельмі шмат дзяржаўнай сацыяльнай рэклямы і прапаґандысцкіх плякатаў.

Уся прапаґанда выглядае прыкладна так.

У Беларусі па-ранейшаму існуюць гарвыканкамы і аблсаветы, а таксама характэрнае для савецкага часу засільле абрэвіятураў.

Нейкі дом, у якім жылі выбітныя асобы — столькі таблічак, што новыя ўжо няма дзе павесіць.

Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі, таксама адбудаваны нанова. Каталікі ў Беларусі хоць і ў меншасьці, але ў досыць істотнай.

Тэлефоны.

Купальшчыцы.

Беларускія запраўкі заўсёды забясьпечаныя дынамічнымі табло, на якіх цэны па чарзе высьвятляюцца ў некалькіх валютах — беларускіх і расійскіх рублях, эўра і далярах. Вельмі зручная для транзітнай дзяржавы рэч, цану ня трэба пералічваць.

У давяршэньне можна трохі расказаць пра асаблівасьці беларускіх аўтадарог. Уздоўж трас стаіць велізарная колькасьць плякатаў, пераважна двух тыпаў. Першы тып вітае кіроўцу («гэткі раён, гэткая вобласьць або гэткі лясгас вітае вас»).

Другі тып да нечага заклікае ці чамусьці павучае, у асноўным выконваць правілы і хуткасны рэжым, не сьмяціць і берагчы лес. Большасьць плякатаў напісана на рускай, беларуская сустракаецца толькі там, дзе фраза кароткая і простая ў напісаньні для тых, хто яе дрэнна ведае.

Папулярныя таксама фіґуркі і размаляваныя камяні, якія выглядаюць жудасна правінцыйна, але даволі міла.

Цікава, ці зьяўляецца гэта часткай сплянаванага дзяржаўнага пляна, або ў Беларусі проста ня лічаць, што за варотамі гаспадарскага дома ўсё нічыйнае не павінна нікога хваляваць?