Зона адчужэньня. Прыпяць.

Кіеўская вобласьць, Украіна, жнівень 2008
Google Мапы, Яндэкс.Мапы

Сёньняшняя Прыпяць пачынаецца з яшчэ аднаго, ужо трэцяга за сёньня КПП, які разьмясьціўся адразу за аблезлым знакам аб ўезьдзе ў населены пункт. Міліцыянт у амапаўскай форме зноў старанна правярае дакумэнты.

Мне даводзілася чуць зман, што да аварыі Прыпяць мела статус ЗАТУ. Гэта ня так — да 26 красавіка 1986-га году ўезд у горад быў цалкам свабодным. Плот з калючага дроту па пэрымэтры быў пабудаваны ўжо пасьля аварыі, каб зьменшыць праблему марадзёрства. Праехаць у горад, абмінаючы гэты пост, сёньня не атрымаецца, але ад марадзёраў гэта не ратуе — грошы і заступніцтва патрэбных людзей сёньня вырашаюць больш, чым законы ці паняцьце маралі.

А калісьці парадным уваходам у горад служыў галоўны прашпэкт, які носіць, як любы галоўны прашпэкт любога савецкага горада, імя Леніна. З-за шчыльнай сьцяны дрэў, якія вырасьлі ўздоўж дарогі, ехаць прыходзіцца вельмі павольна.

Вуліца выводзіць на гарадзкую плошчу. Аўтобус спыняецца, праваднікі яшчэ раз нагадваюць пра крайнюю непажаданасьць ўжываньня ежы за яго межамі, пра патрабаваньні да адзеньня, і, нарэшце, даюць каманду на выхад. У галаве ўсплывае думка, характэрная для першых хвілін прыбыцьця ў нейкае месца, пра якое шмат чуў і думаў, якое шмат разоў бачыў на малюнках, але дзе яшчэ ніколі не бываў. «Я тут».

Вось ён, той самы «белы дом», дзе жыло начальства, і тыя самыя жоўта-чырвоныя савецкія тэлефонныя будкі, якія, мабыць, захаваліся толькі тут.

А праз плошчу — той самы палац культуры. Паміж плітамі расьце трава і прабіваюцца дрэвы. На клюмбах «горада кветак», як называлі калісьці Прыпяць, ужо вырасьлі высачэзныя таполі.

Тут трэба зрабіць некаторае адступленьне. Я ўжо тройчы ўжыў словазлучэньне «тыя самыя», і гэта сьведчыць аб тым, што многія чытачы таксама змогуць гэта зрабіць. Даступнасьць экскурсіяў у Зону для звычайных людзей прывяла да таго, што многія карыстальнікі інтэрнэту ўжо хоць раз бы ды бачылі падрабязныя фотасправаздачы з закінутага горада. Улічваючы, што эмоцыі тых, хто прыязджае сюды ўпершыню, звычайна аднолькавыя, як і маршруты экскурсіяў, можна меркаваць, што гэтыя справаздачы бываюць вельмі падобнымі адзна на адну ня толькі думкамі, але й ракурсамі.

Я не хачу ўдавацца ў развагі пра «закансерваваны помнік савецкай эпохі» і забясьпечваць іх фатаґрафіяй праіржавелага герба на даху высоткі, што глядзіць на плошчу з заходняга боку (але ўтрымацца ад таго, каб яе сюды ўключыць, я ня змог). Я проста па парадку пакажу тое, што ўбачыў, і раскажу пра свае ўражаньні.

Мы дзелімся на тры ґрупы (дзьве зь іх ўзначальваюць Аляксандар Сірота і Антон Юхіменка з грамадзкай арґанізацыі «Центар Прыпяць.ком», а нашу — Сяргей з МНС) і разыходзімся ў розныя бакі. Наша ґрупа накіроўваецца на захад па вуліцы Курчатава, міма гарадзкога ўнівэрмаґа.

Першым на шляху сустракаецца нейкі харчовы маґазін.

Усярэдзіне — разьбітыя маразільныя прылаўкі і шалі (хочацца дадаць: «дакладна такія ж, як былі ў любым харчовым аддзеле»).

Ззаду, каля дзьвярэй, да якіх пад’язджаў фурґон з прадуктамі, у вочы кідаецца намаляваны сілуэт — вынік працы нейкай ґрупы мастакоў, якія рэалізавалі такім чынам свой ​дзіўны «творчы задум» — такія ґрафіці ў Прыпяці можна сустрэць паўсюль. Дзеяньні мастакоў былі справядліва кваліфікаваныя як вандалізм (як заўважыў пісьменьнік Аляксандар Эсаулаў ў «Факультэце ўсеагульнага каханьня», гэта падобна маляваньню на надмагільных плітах), за што ім назаўжды быў забаронены ўезд у Зону.

І, па маім сьціплым меркаваньні, заслужана.

Мы на тэрыторыі дзіцячага садка.

Дзіцячыя садкі асабліва любімыя фатоґрафамі, якія прыязджаюць у Зону — бо нельга прыдумаць больш красамоўнага постапакаліптычнага сюжэту, чым кінутыя цацкі і лялькі. Для большай сюжэтнасьці кадр часта самастойна «дапрацоўваюць» — раскіданыя супрацьґазы і пупсы, што валяюцца на вуліцы, якіх вы напэўна бачылі на здымках іншых людзей, іх рук справа.

У дзіцячым садку мне на памяць прыйшла аповесьць Стывэна Кінґа пад назвай «Ланґальеры», дзе героі трапляюць у кінуты ўчорашні дзень.

Мы ўсе нарадзіліся і расьлі ў СССР, краіне, дзе ўсё было тыпавым. Шматлікія гады мы хадзілі ў аднолькава пабудаваныя і аформленыя дзіцячыя садкі і школы, бачылі аднолькавыя дапаможнікі і плякаты, гулялі аднолькавымі цацкамі (я нават знайшоў некалькі машынак, якраз такіх, як былі ў мяне ў дзяцінстве), і чыталі аднолькавыя кнігі.

Зараз нічога гэтага ўжо няма, а тое, што засталося, зьмянілася да непазнавальнасьці. Але ў Прыпяці ты, падобна пэрсанажам той кнігі Кінґа, нібы вяртаешся ў мінулае. І адразу бачыш, што пакінутага ўчора, у такім выглядзе, як мы яго памятаем, не існуе ні ў гэтым, ні ў іншых вымярэньнях. Яно разбурылася разам з той дзіўнай краінай.

Мы накіроўваемся далей. За дрэвамі праглядаюць пустыя вокны панэльных дамоў і схаваныя ў зарасьніку ўваходы пад’ездаў.

Ґазіфікацыя.

Джунґлі палескага тыпу.

Гэтая бурная расьліннасьць моцна прыглушвае пачуцьцё закінутасьці горада. Шпацыр па летняй Прыпяці больш нагадвае шпацыр па лесе — з усіх бакоў цябе атачаюць зарасьлі, і прадзіраючыся празь іх пад акампанэмэнт сьпеваў птушак, ты час ад часу натыкаешся на нейкія аб’екты. У гэтым бярозавым гаі была дзіцячая пляцоўка.

Але можна ўявіць, якое злавеснае ўражаньне мёртвы горад пакідае ў халодны час года, калі дрэвы губляюць лістоту. Стаіць зімовая цішыня, і адусюль на цябе глядзяць маўклівыя бэтонныя збудаваньні. Гэта ўжо сапраўдны пост-апакаліпсіс.

А мы падыходзім да ўнутранага ўваходу адной са школ.

У калідорах прабіваюцца дрэвы, насеньне якіх было занесенае сюды вятрамі. І зноў знаёмая пляніроўка. Там далей — прыбіральні. Жаночая, мужчынская, а паміж імі — бакоўка прыбіральшчыцы.

Нейкі кляс. На дошках можна часта ўбачыць тэлефоны і кантактную інфармацыю прыпятчан, якія вучыліся ў гэтай школе, і цяпер шукаюць сваіх аднаклясьнікаў.

Барацьба за мір і сяброўства народаў у кабінэце анґельскае.

У ленінскім пакоі з пляката на сьцяне салютуюць адкравенна анімэшныя піянэры.

Варштаты і насьценная табліца з ўзорамі драўніны ў кабінэце працы.

Спартзаля з прагнілай ад сырасьці падлогай.

Воўк прымяняе самаробныя засьцерагальнікі.

У Прыпяці мне ўдалося знутры паглядзець мноства звычайных устаноў, у якіх у звычайным жыцьці бываць пакуль не прыходзілася. Напрыклад, міліцыю (на фота — так званы «малпоўнік», куды содзяць сьвежазатрыманых хуліґанаў).

Або ў камэры СІЗА з нарамі і парашай (звычайная дзірка, як у вакзальнай прыбіральні, з невысокай адгародкай — тут яе не відаць).

Паўднёва-заходняя ўскраіна горада — прамысловая. Адразу за міліцыяй — нейкі грузавы аўтапарк.

Шмат непахаванымі тэхнікі. Фаніць, аднак, не занадта моцна.

Гарадзкая пажарная частка.

Усярэдзіне яе былі знойдзеныя вось гэтыя бутэлькі. Тое, што ў СССР таксама выпускаліся дыетычная пэпсі-кола і іншыя напоі кампаніі, стала для мяне адкрыцьцём.

Дарагі Леанід Ільіч і іншыя асобы.

Недалёка ад завода «Юпітэр» — самы «брудны» прадмэт, выяўлены ў зоне — коўш, што па нейкай прычыне пазьбег пахаваньня. Мой побытавы дазіметр, разьлічаны максімум на 10 мілірэнтґенаў у гадзіну (у 500 разоў вышэй за норму), сышоў у зашкал. Але менавіта па гэтай прычыне недэзактываваны коўш даўно ўжо стаў прыпяцкай «славутасьцю», абавязковай да наведваньня кожнай экскурсіяй. Уладальнікі больш магутных лічыльнікаў на форумах сайта Припять.ком далажылі лічбу ў 13 мілірэнтґенаў. Гэта ў 650 разоў вышэй за норму.

А вось і сам «Юпітэр». На акружаную высокім бэтонным плотам тэрыторыю мы трапляем праз дзірку ў іржавых варотах.

Натыкаемся на той самы японскі радыёкіраваны трактар​​, які павінен быў разграбаць завалы каля чацьвёртага энерґаблёку, але хутка выйшаў з ладу з-за моцных радыяцыйных палёў, з прычыны чаго абломкі зьмесьціва актыўнай зоны, якія сьмяротна фанілі, жаўнерам прыйшлося прыбіраць ўручную.

Разгромленыя цэхі і праходы моцна нагадваюць ўзроўні нейкай гульні-стралялкі. Зараз з-за вугла выскачыць монстар.

«Для віду» прадпрыемства вырабляла аднайменныя маґнітафоны, а асноўнае прызначэнне было засакрэчана — выпускалася нешта для абаронкі. Менавіта таму завод працягваў працаваць пасля аварыі, і быў зачынены толькі ў сярэдзіне дзевяностых. Зараз памяшканьні завода, як і ўсё астатняе ў Прыпяці, разгромленыя і разрабаваныя.

Праўда, разрабаваны не да канца — на выхадзе мы сустракаемся з ґрупай Антона Юхіменкі. З размовы паміж ім і нашым правадніком зразумела, што дзесьці на ўскраіне завода ў сапраўдны момант арудуюць марадзёры. Праваднікі вырашаюць, што ў дадзеным выпадку нічога зрабіць не атрымаецца (інакш незразумела, чым усе сёньня скончыцца).

Вяртаемся ў горад па першабытным хвойным гушчары.

З некаторай адлегласьці Прыпяць можна прыняць за звычайны ускраінны раён.

Мы ідзем па буйной вуліцы — Спартыўнай. Асфальт праступае вузкай палоскай па цэнтры, астатнюю частку дарогі закрывае намытыя дажджамі зямля. На ёй бачныя сьвежыя сьляды — відаць, што раніцай тут пасьпелі парыцца дзікі. З-за зьнікненьня «чалавечага фактару» ў Зоне аднавіліся папуляцыі дзікіх жывёл, некаторыя зь якіх (ваўкі або тыя ж дзікі), прадстаўляюць пагрозу для чалавека.

Жывёл-мутантаў, пра якія любяць казаць абывацелі, у рэальнасці не існуе — калі дзесьці і народзіцца двухгаловы дзік, доўга ён не пражыве. Натуральны адбор адразу адмятае звыродлівасьць.

Па гэтай вуліцы разьмешчаны палац спорту «Лазурный», гадзіньнік на даху якога многія гады паказвае без пяці дванаццаць. Як і завод «Юпітэр», ён доўга функцыянаваў пасля катастрофы.

Пра гэта кажа асаблівы, падобны на лінолеум матэрыял, якім пакрытыя усе падлогі і лесьвіцы. Ён не назапашвае радыяцыю, і быў пакладзены для абароны працоўных, што тут адпачывалі.

Сёньня басэйн пусты і завалены тынкоўкай, якая адвалілася ад сьцен, і бітым шклом (ні адзін марадзёр ня зможа прайсьці міма такіх вялікіх вокнаў).

У дзяцінстве, калі я хадзіў на плаваньне, мяне заўсёды мучыла адно пытаньне — як выглядае басэйн зьнізу, асабліва пад дробнай часткай? Тут гэтага даведацца не атрымалася — я спусьціўся быў ​​уніз, але нешта разглядзець у апраметнай цемры было немагчыма. Зайшоў у душавую, але й там нічога незвычайнага не было.

У Прыпяці няма, ці, па меншай меры, вельмі мала хрушчовак. Горад забудоўваўся больш позьнімі, палепшанымі сэрыямі тыпавых дамоў.

І менавіта яны пакідаюць самае моцнае ўражаньне. Бо такія дамы былі ў кожным горадзе, і амаль кожны з нас можа сябе зь імі ўтоесьніць. У нашай сьвядомасьці яны неаддзельныя ад іншых атрыбутаў спальнага раёна — дзяцей у пясочніцы, аўтамабіляў, бабак на лаўках, бялізны, што вісіць на балконах. Але тутэйшыя шматпавярхоўкі з чорнымі вокнамі палохаючы пустыя, а ў дварах сьцяной стаяць непраходныя зарасьнікі.

Мы заходзім у адзін з такіх дамоў, шаснаццаціпавярхоўку па вуліцы герояў Сталінграда.

Перад уваходам валяюцца ґіґанцкія жалезныя літары — калісьці яны былі вялікім лёзунгам на даху, але якім менавіта, зразумець не ўдалося (спачатку падумаў пра «Хай буде атом робітником, а не солдатом», але там няма літары «Я».

У гэтых дамоў дзіўная пляніроўка — любы мог зазірнуць у вокны першага паверха.

Гэты пад’езд нічым не адрозьніваецца ад тысяч такіх жа пад’ездаў па ўсім былым Саюзе. Хіба што прыкметныя сляды марадзёрскае дзейнасьці — пагром, сьмецьце і скрадзеныя ў мэталалом парэнчы.

Такія ж скрыні, дзьверы і шклы былі і ў тваім доме.

На сьценах захаваліся чыесьці надпісы — у тыя часы не было кодавых замкоў і дамафонаў, якія замінаюць хуліґанскім чынам увекавечыць імя упадабанай дзяўчыны.

Ты ходзіш па пустых паверхах, заходзіш у кінутыя кватэры. Шмат дзе можна знайсьці пакінутыя гарнітуры, ґазавыя пліты, кніжкі, асабістыя рэчы, фатаґрафіі. Сьцены амаль усюды голыя — шпалеры адклеіліся ад волкасьці і валяюцца на падлозе. У галаву прыходзіць дзіўная думка пра кватэрнае пытаньне — людзі гадамі ня могуць дазволіць сабе жыльлё, а тут цэлы горад стаіць пустым. Але ў ім нельга жыць — ён кінуты, і больш не належыць людзям. У маўклівых сьценах абітаюць прывіды квітнеючай Прыпяці, жыцьцё якой абарвалася ў красавіку 1986-га.

Проста кухня.

Каб не падымаць панікі, людзям не сказалі, што яны ўжо ніколі ня вернуцца ў сваё жыльлё. «Гэта часовая эвакуацыя». Але ў Прыпяці не захавалася ніводнай кватэры, якая б захавала побыт некранутым — ліквідатары выявілі і апрацавалі ўсе без выключэньня памяшканьні. А пасьля іх прайшлі незьлічоныя хвалі марадзёраў, якія жадалі пажывіцца кінутым дабром. Менавіта з-за іх усё ў гэтым горадзе перавернута ўверх дном. Нават сёньня, калі красьці, здавалася б ужо няма чаго, людзі з атрафаваным сумленьнем працягваюць руйнаваць Прыпяць, выразаючы батарэі, парэнчы пад’ездаў, і краны з ванных пакояў.

Каб дабрацца да даху, трэба прайсьці дзьвесьце дваццаць адну прыступку. Я падымаюся, адначасна зазіраючы ў некаторыя кватэры і ў шахту ліфта. Высока!

Упершыню ўваход у ліфцёрную ня заступае сьвірнавы замок.

А вось і дах. Увесь горад — як на далоні. Дзень ясны, і станцыя, якая спачатку дала гораду жыцьцё, а потым яго забрала, бачная адсюль добра. Дазімэтр паказвае, што дах няслаба фаніць — радыеактыўныя ападкі ўвабраліся ў гарачы бітум. Смала адразу ж прыліпае да абутку.

Як я сказаў вышэй, на вуліцах Прыпяці адчуваньне пакінутасьці горада моцна прыглушваецца густымі зарасьнікамі. Але зьверху маштаб можна ацаніць спаўна.

А на многія кілямэтры вакол распасьціраюцца лясы, што сьцяной усталі на зьвілістых берагах палескай ракі. Дзесьці ў іх хаваюцца кінутыя вёскі і зарослыя высокай травой і драбналесьсем ральлі. Прыгожыя ўсё ж такі месцы. За шэра-блакітнай смугой ўжо бачная Беларусь — да мяжы, якой для радыяцыі не існуе, крыху менш за дзевяць кілямэтраў.

Разам са станцыяй, Прыпяць павінна была істотна вырасьці ў памерах, дабраўшыся аж да берагоў ракі, імя якой насіла. Гэты дом, магчыма, будаваўся для пэрсаналу пятага энерґаблёка.

Мы спускаемся ўніз і зноў прабіваемся па зарослых алеях.

Хадзіць па вуліцах тут трэба зь вялікай асьцярогай, хаця бы для таго, каб не праваліцца ў адкрыты люк. Падземная інфраструктура затопленая вадой, якую ніхто больш не адпампоўвае.

Выходзім да гарадзкога стадыёна.

З гэтых варот калісьці выходзілі футбольныя каманды, а ў бітонах хавалася фарба, якой наносілі спартыўную разьметку.

Цяпер у футбол ўжо не пагуляць. Стадыён — вунь ён наперадзе.

Каля стадыёна знаходзіцца адзіны незакінуты будынак ў Прыпяці. У гэтай будцы робяцца замеры розных паказчыкаў, у тым ліку радыяцыйнага фону ў горадзе, а дадзеныя адразу перадаюцца ў Чарнобыль. Цікава, што ва ўсіх «населеных пунктах» Зоны да гэтага часу ёсьць электрычнасьць.

Адразу за стадыёнам — прыпяцкі парк атракцыёнаў. Пакатацца на іх ніхто не пасьпеў, бо адкрыцьцё парку намячалася на 1 траўня 1986 году.

Ён мусіў стаць вельмі прыгожым — зь невялікімі воднымі каналамі.

Замёрлы «аўтадром». Акрамя яго, «Колы» і «Арбіты» іншых атракцыёнаў пабудаваць не пасьпелі.

Уздоўж дарогі, якая вядзе да рачнога вакзала, стаіць плот з калючым дротам — тут праходзіць усходняя мяжа горада. У многіх месцах плот разарваны.

Напрошваецца пытаньне — а ці можна прабрацца ў Прыпяць бяз пропуску, абыходзячы агароджы і КПП? Так, але толькі тэарэтычна. Бо аўтамабіль адпадае — вас адразу засякуць. Пакінуты варыянт — прайсьці самаходам праз лясы. Зрабіць некалькі дзесяткаў кілямэтраў за дзень вам ня ўдасца, таму давядзецца заначаваць (ставячы намёт, не забывайце што заражэньне ў асобных месцах можа складаць да 1000 кюры на квадратны кілямэтр). І нават калі вас і не зьядуць шматлікія ваўкі, то абавязкова заўважыць хто-небудзь з самасёлаў або рабочых зоны, і неадкладна паведаміць пра гэта куды трэба. Пасля гэтага вас абавязкова зловяць і строга пакараюць за пранікненьне на рэжымную тэрыторыю. Думаю, ні ў каго не засталося сумневаў, што апавяданьні пра сталкераў, якія нібыта гуляюць па Зоне — ня больш, чым байкі. Бяру свае словы назад, такі ўжо ня байкі.

А мы на аўтобусным прыпынку «Рачны вакзал».

Перадаць агульны выгляд рачнога вакзала на фатаграфіі цяжка. Расьліннасьць каля ракі настолькі буйная, што амаль цалкам хавае сабой гэты будынак. Зьлева знаходзіцца нейкі павільён, мяркуючы па ўсім, службовы аддзел.

Справа — дрэнна распазнавальны будынак вакзала.

Тут усё яшчэ стаяць клясычныя аўтаматы па продажы ґазіроўкі.

З залі чаканьня калісьці адкрываўся прыгожы від на затоку і «Ракеты», якія прыбывалі з Кіева.

Зь іншага боку — кафэ «Прыпяць», шкляная мазайка якога вядомая ўсім, хто хоць раз глядзеў фатаґрафіі з Зоны.

Па паўразбураных прыступках спускаемся да вады. На дэбаркадэры яшчэ можна разглядзець назву. Удалечыні віднеюцца некалькі кранаў. Як і баржы ў Чарнобылі, яны затанулі з-за паржавелых днішчаў.

Не гасьцінны сягоньня рачны вакзал.

Пра важнасьць статусу атамаграду сьведчыць памер гарадзкой бальніцы. Дваццаць шостага красавіка восемдзесят шостага менавіта тут спыняліся прыбылыя са станцыі машыны хуткай дапамогі. Людзі, што ў іх знаходзіліся, ўжо былі асуджаныя.

Прыёмная бальніцы. У гэтай частцы экскурсіі пачала даваць пра сябе ведаць стомленасьць. Нагадаю, што ў дзесяцікілямэтровай зоне забараняецца хадзіць бяз доўгай вопраткі, а таксама ўжываць ежу ці піць за межамі дэзактываваных памяшканьняў. А без падрыхтоўкі ўвесь дзень прахадзіць у куртцы па сьпякоце і без глытка вады вельмі нялёгка.

Таму агляд бальніцы ня быў асабліва дбайным — на верхнія паверхі ісьці ўжо не хацелася.

Яблыні ва ўнутраным двары ўсыпаныя пладамі (піць хочацца моцна, яшчэ крыху, і зьеў бы).

У гэтым будынку знаходзіўся адзін з выбарчых участкаў.

Гарбачоўская антыалкагольная кампанія была ў самым разгары.

Ґінекалаґічны кабінэт. Упершыню даведаўся, як выглядае гэта праславутае крэсла.

Ізноў сьляды чыёйсьці «дзейнасьці». За якія грошы вы б пагадзіліся шукаць мэтал у такой глебе?

Скульптура Прамэтэя, якая знаходзіцца ля ўваходу на станцыю, раней стаяла ў гэтага кінатэатра. У прысутнасьці ў Прыпяці гэтага імя некаторыя знаходзяць нейкае злавеснае прадвесьце — антычны герой здабыў для людзей агонь, які даваў ім вялікую сілу, але пры неасьцярожным звароце мог апынуцца сьмяротным.

Праходзім ў фае.

Зь яго — у кіназалю, дзе захавалася некалькі крэслаў і рэшткі палатна. Цікава, ці захаваліся праектары (я не пасьпеў забегчы ў пакой пракату)?

Побач - музычная школа, з выкладзеным традыцыйнай савецкай мазайкай фасадам.

У актавай залі захаваўся раяль, які глухімі ўдарамі адклікаецца на націск клавіш. Будынак таксама некалькі гадоў выкарыстоўваўся (хутчэй за ўсё, для адпачынку) пасля дня ікс — падлогі ў кабінэтах маюць такое ж пакрыцьцё, як у «Лазурным».

А галоўнай культурнай установай горада быў ДК «Энерґетык» (зрабіўшы за некалькі гадзін круг па горадзе, мы зноў вярнуліся на плошчу).

Бяз гэтага соцімпрэсіянісцкага пано ў яго цэнтральнай залі не абыходзіцца не адзін фотарэпартаж з Прыпяці. Звычайна яго здымаюць з іншага боку, дзе фарба ня так моцна аблупілася.

У будынку былі вялікія вокны, і, як сьледства, падлогу пакрывае тоўсты пляст бітага шкла. Незразумела, адкуль сюды патрапілі вароты для міні-футболу.

У ДК мелася вельмі сур’ёзная тэатральная сцэна — усё гэтае абсталяваньне з трасамі вышынёй у пяць паверхаў дазваляла дамагчыся пераканаўчых эфэктаў з дэкарацыямі і акцёрамі. Унізе зьлева бачная заля для гледачоў. За сцэнай — аґітпункт з партрэтамі дзеячоў партыі, які я нават не хачу паказваць (вядома, не па ідэаляґічных меркаваньнях, а таму што ўжо ён у адным і тым жа ракурсе быў зьняты ўжо разоў сто).

Побач з ДК, за дугападобным збудаваньнем (на ім раней быў лёзунґ) — гатэль «Палесьсе».

Усё, што засталося ад багатага строя.

З акна відаць суседні будынак, дзе знаходзіўся гарвыканкам. На яго даху раней таксама быў выстаўлены лёзунґ, аб адзінстве народа і партыі. Патрапіць унутр мы ўжо не пасьпелі.

Гатэль — апошні пункт нашай экскурсіі. Аглядаць яе няма ні часу, ні сіл. Мы падымаемся на аздобленую дарагой гладкай пліткай назіральную пляцоўку, каб кінуць на горад разьвітальны позірк. Дзень набліжаецца да вечара.

Унізе шуміць лес і маўчыць Прыпяць.

Я дастаю з сумкі тэлеаб’ектыў.

У пачатку 2008 году амэрыканскі канал «Гістары» выпусьціў паўтарагадзінны фільм пад назвай «Жыцьцё пасьля людзей». Ён распавядаў, што б адбылося, калі б чалавецтва раптам нечакана зьнікла, пакінуўшы некранутымі плёны сваёй дзейнасьці. Пры дапамозе кампутаровых спэцэфэктаў стваральнікі фільма паказалі, як згасне сьвятло і затопіць вадой каналізацыю і мэтро, як зьдзічэюць або загінуць хатнія жывёлы, і як будуць павольна зарастаць і разбурацца гарады. Праз 50 000 гадоў сьляды чалавека практычна зьнікнуць, і нагадваць пра яго будуць толькі рэдкія археаляґічныя знаходкі, і ядзерныя адкіды, распад якіх можа прадоўжыцца яшчэ мільёны гадоў. У фільме паказалі Прыпяць — як жывую ілюстрацыю дваццацігадовай адзнакі. Прырода хутка забірае назад свае адабраныя валоданьні.

Кінуты горад павольна, але верна разбураецца дажджамі і вятрамі. Дзесьці ўжо пасьпелі абрынуцца перакрыцьці. І хоць асабліва буйных абвалаў яшчэ не адбылося, гэта ўсё толькі справа часу — будынкі ўжо цяпер знаходзяцца ў аварыйным стане, а некаторыя зь іх літаральна зьбіраюцца ў вырай. Горад асуджаны — карозія хутка робіць сваю справу, і праз 100—200 гадоў тут не застанецца ні аднаго дома. І хоць гучаць прапановы ператварыць Прыпяць у горад-музэй, наўрад ці гэта калі-небудзь адбудзецца — ужо занадта недарэчна для большасьці людзей выглядае сама ідэя ўкладваньня грошай у рэстаўрацыю такога аб’екта. Магчыма, калі-небудзь Прыпяць і ўваскрэсьне — але гэта будзе ўжо нешта зусім іншае, і наўрад ці адбудзецца на нашым вяку. Занадта моцна забруджаная гэтая зямля. І нягледзячы на ​​тое, што сёньня ўзровень радыяцыі ўжо не так высокі (радыёнукліды паступова сыходзяць у ґрунт, а некаторыя ізатопы пасьпелі прайсьці праз некалькі пэрыядаў паўраспаду), аб бясьпецы пражываньня не можа ісьці і гаворкі. Некаторыя цяжкія элемэнты, якія выпалі ў «дзясятцы», ня толькі маюць пэрыяды паўраспаду ў дзесяткі тысяч гадоў, але і фармуюць пры гэтым яшчэ больш небясьпечныя і радыёактыўныя ізатопы. Зьменяцца сотні пакаленьняў, перш чым чалавек зможа сюды вярнуцца.

Зона, хутчэй за ўсё, застанецца натуральным экаляґічным запаведнікам, тым, чым яна фактычна ўжо зьяўляецца сёньня. А Прыпяць, пакуль не разбурыцца, будзе яркім напамінам пра тое, да чаго можа прывесьці нядбайнае абыходжаньне са скаронымі чалавекам сіламі.

Аўтобус едзе ў бок Чарнобыля. Маўклівы горад-здань застаўся ззаду.

Глядзіце таксама:

Курчатаў — горад, які абслугоўвае Курскую АЭС, брат-блізьнюк Прыпяці.