Італія — Нэапаль, Пампэі
Рэґіён Кампанія, Італія, красавік 2009
Google Мапы, Яндэкс.Мапы
Маё знаёмства з Італіяй пачалося з Нэапаля.
Раней я ведаў яго па старым фільме «Аперацыя „сьвяты Януарый“», а таксама па кіно аб італьянскай мафіі. Горад апынуўся менавіта такім, якім я яго сабе ўяўляў. Па такіх вуліцах у фільме бегалі хлапчукі, што прапаноўвалі купіць слоічкі з нэапалітанскім паветрам. Толькі мне замест паветра прапаноўвалі крадзены Айфон.
Зносіны зь мясцовым насельніцтвам было цяжкім, бо анґельскае ня ведаў амаль ніхто. Да гэтага я быў упэўнены, што ў Эўропе з замежнымі мовамі справы ідуць лепш, але апынулася, што італьянцы па ўзроўні няведаньня моў вельмі падобныя да расейцаў.
Адна з асаблівасьцяў Нэапаля — сьпісанасьць сьцен.
У ґрафіці нічога незвычайнага няма, але тут імі аднолькава пакрытыя ня толькі ўскраіны, але і гістарычныя будынкі і пастамэнты помнікаў у самым цэнтры горада (выключэньні складаюць толькі свьежаадрэстаўраваныя дамы). Гэта як калі б у Маскве была размаляваная Крамлёўская сьцяна і помнік Мініну і Пажарскаму.
Вольныя ад іх толькі вулічныя альтары, упершыню сустрэтыя мной у Амэрыцы, тут жа стала зразумела, адкуль яны там зьявіліся. У паўднёвай Італіі яны амаль на кожнай хаце.
Яшчэ адна асаблівасьць — нейкая такая паўднёвая нядбайнасьць і пацёртасьць — калі гістарычнай архітэктуры так шмат (а грошай — ня вельмі), зьдзімаць парушынкі з кожнага будынка не абавязкова.
Сучасны гмах пасярод гістарычнага цэнтра.
Бялізну прынята сушыць на балконах.
Калі вам здаецца, што ў вашым двары няма дзе пакінуць машыну, у вас занадта высокія патрабаваньні.
Назвы вуліцаў і іншых гарадзкіх аб’ектаў пішуцца на каменных таблічках, пад назвай заўсёды паказваецца квартал, да якога яны належаць.
Мясцовы спосаб атрыманьня прадуктаў і вынасу сьмецьця — праз кошык, спускаецца зь пятага паверху на вяроўцы.
Мясцовыя жыхары любяць малалітражкі (гэта добра тлумачыцца іх ня вельмі высокімі даходамі, коштамі на бэнзын і мізэр месца для пастаяннай паркоўкі ў гарадах). Тут сярэдні памер аўтамабіля нават яшчэ менш. У парадку выключэньня сустракаюцца буйныя адносна дарагія тачкі, за рулём якіх сядзяць мужыкі «браткоўскага» выгляду (тут па-ранейшаму моцныя пазыцыі мафіі).
Мікраскапічны таксама муніцыпальны транспарт — сьмецьцявозы і аўтобусы, якім трэба працаваць у центры, усё памерам менш за нашыя «Газэлі». У адваротным выпадку яны б у літаральным сэньсе ня ўлезьлі б у вуліцу.
А самы папулярны від транспарту — мапэды і матаролеры, якіх нямеранае мноства. Для іх існуюць спэцыяльныя адпаведна разьмечаныя стаянкі. Амаль на кожным праяжджаючым мапэдзе сьпераду сядзеў чувак, а ззаду — цёлка (гл. дьзве фатаґрафіі таму).
Мапэды хаатычна шнараць па вузкіх вуліцах, увесь час наровячы на цябе наехаць, і спачатку здаецца, што хадзіць можна толькі прыціснуўшыся да сьцяны. Гудзеньне іх матораў не змаўкае ані на хвіліну, і, адбіваючыся ад сьцен дамоў, што стаяць шчыльна, шматкроць ўзмацняе раздражняльны эфэкт. Праз пару гадзін з гэтым звыкаешся і прыпыняеш зважаць.
І яшчэ з матаролера атрымліваецца самы эканамічны грузавік.
Горад разьмешчаны ў пагорыстай мясцовасьці, дзякуючы чаму дах аднаго дома можа адначасова служыць дваром іншага.
У Італіі Нэапаль называюць паўднёвай сталіцай, аналагічна таму, як мы называем Пецярбург паўночнай. Сталічны шык адчуваецца на цэнтральных вуліцах. У іншых гарадах шырокія прашпэкты звычайна пачынаюцца за гістарычнай часткай.
Набярэжная.
Уваход у мэтро.
Ліхтары.
Стымулюючыя экаляґічную адказнасьць (як усюды ў Эўропе) сьмецьцевыя бакі.
Крамы зачыняюцца жалезнымі аканіцамі, на якіх па начах малююць.
Па ідэі тут ёсьць трамваі, хоць я за ўвесь дзень не ўбачыў аніводнага. І рэйкі нейкія іржавыя. А тралейбусы ёсьць.
Мясцовыя размаўляюць на нэапалітанскім мове, якую можна лічыць і дыялектам італьянскай, і самастойнай мовай. Як звычайна бывае, клясыфікацыя часьцей залежыць ад палітычных поглядаў таго, хто клясыфікуе.
А яшчэ тут ёсьць нэґры. Займаюцца яны тым жа, чым і ўсюды — нічым. Усе сустрэтыя нэґры проста стаялі на вуліцы і прасілі міласьціну. Я даў нэґру нейкую дробную манэту і папрасіў сфатаґрафавацца, пасьля чаго ён сарамліва прыбраў шапку за сьпіну.
Дарэчы, саміх італьянцаў можна аднесьці да фотаґенічных нацыяў. Людзі не пярэчаць, каб іх фатаґрафавалі, а пару разоў нават самі папрасіліся ў кадр.
Пампеі
Знак «асьцярожна, злы сабака» апынуўся мазайкай на падлозе за закрытымі кратамі.
Ідэя вулічных альтароў значна старажытнейшая, чым здавалася.
Інтэр’ер тэрмаў на фатаграфіі дакучліва падобны на трохмерную кампутарную ґрафіку.
Старажытныя зэбры на перакрыжаваньнях былі вельмі рэльефнымі. Цікава, што адбывалася, калі фурманка была нефарматнай?
З усіх будынкаў лепш за ўсё быў адрэстаўраваны люпунарый. Нават сьвятло правялі, бо народу такія рэчы цікавыя. У перакладзе на сучасную беларускую мову гэта месца можна было б ахарактарызаваць «цэнтр вольнага часу». У тыя часы «сымпатычных дзяўчын, якія вырашаць усе вашыя праблемы» называлі ваўчыцамі, адсюль і назва («lupus» на лацінскай — «воўк»). Дзяўчыны ў большасьці паходзілі з нацыянальных ускраін Рымскай імпэрыі — з тых часоў нічога не зьмянілася.
Загінулыя падчас вывяржэньня — накрытыя лавай і попелам людзі даўным-даўно расклаліся, пасля чаго ад іх засталіся пустэчы, дзякуючы якім археолагі змаглі зрабіць ґіпсавыя зьлепкі. Але косткі — сапраўдныя.
Сёньняшні горад, у якім знаходзяцца руіны, называецца Пампэй. Мне трэба было б для параўнаньня зрабіць пару фотаздымкаў, але пасьля выхаду з руінаў мяне наведала думка на канец дня зьездзіць у Сарэнта.
Навіґатар абыякава паказаў, што час да кропкі прызначэньня складае прыкладна паўгадзіны. Я сеў у машыну і паехаў, кіруючыся яго ўказаньнямі і уяўляючы, як пастаўлю штатыў на нашчоўкаю відаў «позьняга вечара ў Сарэнта» (тамтэйшыя расейскія турысты напэўна любяць гарлапаніць песьню Глызіна пад караоке).
Але дарога апынулася няпростай. Тут трэба трохі распавесьці аб мясцовым стылі кіраваньня. На першы погляд, у мясцовых кіроўцаў проста адсутнічае пачуцьцё самазахаваньня. Едуць яны куды патрапіць на сваіх малалітражках і мапэдах, дзяцей свабодна садзяць на пярэдняе сядзеньне або ставяць перад сабой на матаролеры. Калі нейкая машына чакае, каб праехаць, ніхто не ўстае за ёй у чаргу, усе тут жа спрабуюць яе якась аб’ехаць, пагаршаючы агульны хаос. Менавіта ў такую сытуацыю я і трапіў. Зараз дадайце да гэтага заблытаная разьмяшчэньне вуліц, іх вузкасьць, адсутнасьць сьвятлафораў і тратуараў, і людзей, што бяз справы шаталіся наўкола (выходны ў курортнай мясцовасьці). Сустрэтыя на адным са скрыжаваньняў паліцыянты пра штось прыемна гутарылі адзін з адным, не выяўляючы ніякай увагі да таго, што на ім адбывалася. Устаноўленая ў маім Мэрсэдэсе сыстэма прадухіленьня сутыкненьняў пішчала без перапынку (як я радаваўся, што ўзяў А-клас!). У рэшце-рэшт я заехаў на непамечаную вуліцу з аднабаковым рухам, што чаша цярпеньня канчаткова перапоўнілася — адзіным жаданьнем цяпер было хутчэй выбрацца з гэтага бардака. Мэтай паездкі быў прызначаны Нэапальскі гатэль, і позьні вечар у Сарэнта застаўся безь мяне.
Аднак жа, пазьней я патроху зразумеў, што мясцовы стыль кіраваньня палохае толькі зь нязвычкі. Нягледзячы на хаатычнасьць руху, тут ніхто не сыґналіць (хіба што вы зробіце які-небудзь зусім ідыёцкі манэўр). Калі вы будзеце чакаць, вас ніхто не прапусьціць, але калі вы выставіцеся, вам дадуць праехаць, а ня будуць гарлапаніць і сыґналіць. Пры ўсёй уяўнай хаатычнасьці езьдзяць яны неаґрэсыўна і расслаблена — праехаўшы па Італіі 2 500 кілямэтраў, я ўбачыў толькі адну аварыю — замежны турыстычны аўтобус зьлёгку заехаў у зад фуры.
* * *
Наступнай раніцы, зьяжджаючы ў бок Рыма, я кінуў разьвітальны погляд на мясцовыя трушчобы, мясцовыя хмарачосы (да якіх, жаль, не трапіў), і Вэзувій.
