Мост і цыґанскі раён Ханаў

Усьцецкі край, Чэхія, жнівень 2016
Google Мапы, Яндэкс.Мапы

Чэскія аўтастрады («дальніцы») па якасьці нічым не саступаюць нямецкім, але маюць абмежаваньне па хуткасьці 130 км/г.

Праезд па іх платны, але пунктаў аплаты вы нідзе не сустрэнеце. Замест гэтага трэба набыць спэцыяльную віньетку, якая лепіцца пад лабавое шкло. Па стане на жнівень 2016 году віньетка на 10 дзён каштуе

Памылка на сайце: немагчыма паказаць сьпіс валютаў, бо функцыя функция currencies() ня вызначаная. Крыварукі аўтар выпадкова зацёр патрэбны файл. Бэкапы, гіт - не, ня чулі :(

Памылка на сайце: немагчыма паказаць сьпіс валютаў, бо функцыя функция currencies() ня вызначаная. Крыварукі аўтар выпадкова зацёр патрэбны файл. Бэкапы, гіт - не, ня чулі :(

У дальніц, аднак, ёсьць праблема — іх сетка, якая ў будучыні маецца зьвязаць ўсю краіну, яшчэ далёкая ад фактычнага завяршэньня, і часта бывае, што аўтастрада перарываецца, і ўчастак трэба аб’язджаць па звычайных дарогах, праз пасёлкі (дзе абмежаваньні хуткасьці, пераходы, і іншае). Дарога Дрэздэн-Прага амаль гатовая, але на ёй яшчэ не завершаны (па стане на 08.2016) невялікі ўчастак, аб’езд якога з улікам ўзгорыстага рэльефу і аўтамабілепатоку на гэтым напрамку дадае да паездкі амаль гадзіну часу.

Зрэшты, да вечара яшчэ доўга, а ў навігатар забіта пару выбраных для прыпынку месцаў, таму неабходнасьць аб’езду не засмучае. Першы прыпынак — горад Мост.

Мост

Мост гэта такі чэскі Тальяці, пануры горад-спальны мікрараён. Чэхія — адна з найбольш наведваемых турыстамі краін у сьвеце, але тут нага турыста не ступала, бо глядзець тут няма на што.

Коміблёки, вялізныя пустыя прасторы — усё ў найгоршых традыцыях сацыялістычнага горадабудаўніцтва.

Дамы, машыны, сьметніцы, тыпавыя будынкі.

Туга.

Вядома, калі параўноўваць яго з аналягічнымі раёнамі на тэрыторыі былога СССР, то тут усё нашмат акуратнейшае і дагледжанейшае.

Замест жалезных дзьвярэй як у турме — нармальныя ўваходы са шклом.

Сьмецьце зьбіраецца асобна, каля шчыльна закрытых кантэйнэраў няма антысанітарыі.

Двары ня ператвораныя цалкам у паркоўкі.

Сустракаюцца малыя архітэктурныя формы.

За газонамі даглядаюць — яны зялёныя і падстрыжаныя. У нас замест іх звычайна пусткі.

Паркоўкі ўсё арганізаваныя.

Хуткасьць абмежаваная 30 кілямэтрамі на гадзіну. Павольна, але бясьпечна.

Сымпатычны знак.

Паштовыя скрыні.

І ўсё ж, тут нудліва.

Узьнікае слушнае пытаньне — як такі горад мог зьявіцца ў Судэцкім рэгіёне, які да вайны быў заселены этнічнымі немцамі, і дзе кожнае мястэчка нібы сышло са старонак казкі? Можа тут у немцаў была нейкая важная вытворчасьць, з-за чаго горад цалкам разбамбілі? Гэтая здагадка выявілася няправільнай. Што ж здарылася?

Калі б у нас была машына часу, і мы зь ейнай дапамогай перанесьліся б на 100 гадоў назад, то ўбачылі б тут такую ​​карціну.

Тое, што мы бачым — гэта нямецкі горад Брукс, даволі буйны і вельмі раскошны, як і ўсе старадаўнія нямецкія гарады да вайны.

Судэцкі рэгіён быў заселены германцамі на працягу многіх стагодзьдзяў. Ужо з 10 стагодзьдзя ён уваходзіў у склад Сьвятой Рымскай імпэрыі (ня блытаць са старажытнарымскай) — дзяржаўнага ўтварэньня, ядром якога была Нямеччына. Напачатку 19 стагодзьдзя ён увайшоў у склад Аўстрыйскай імпэрыі, пазьней ператворанай ў Аўстра-Вугоршчыну, і толькі пасьля яе распаду ў 1918 годзе апынуўся ў новастворанай Чэхаславаччыне. Як можна здагадацца, пераважаючаму тут нямецкаму насельніцтву пражываньне ў культурна чужароднай славянскай дзяржаве прыйшлося не даспадобы, таму калі ў 1938 годзе на тэрыторыі Судэтаў зьявіліся жаўнеры Рэйху, мясцовае насельніцтва ўспрыняла гэта з натхненьнем.

Пасьля паразы ў Другой сусьветнай вайне Нямеччына страціла ня толькі анэксаваныя этнічна нямецкія землі, але і тэрыторыі, якія да вайны належалі ёй цалкам прызнаным чынам. Шырокія тэрыторыі, заселеныя пераважна немцамі, увайшлі ў склад Польшчы, Чэхаславаччыны і СССР, пасьля чаго для нямецкага насельніцтва наступілі цяжкія часы. Азлобленыя ваеннымі злачынствамі нацыянал-сацыялістаў народы пачалі немцам помсьціць. Ім забаранілі мець грамадзянства краін, у якіх яны апынуліся, яны пастаянна падвяргаліся ґвалтоўным расправам і марадзёрству, і даволі хутка ад іх ультыматыўна запатрабавалі аддаць маёмасьць і ўбрацца ў Нямеччыну.

Да вайны ў Судэцкай вобласьці Чэхаславаччыны пражывала каля 3 000 000 немцаў. Паводле прынятага прэзыдэнтам Чэхаславаччыны Бенешам дэкрэту, усім гэтым людзям было адмоўлена ў чэхаславацкім грамадзянстве. Больш за тое, ім загадалі рэгулярна адзначацца ў паліцыі і насіць нашыўкі з літарай «N» («němec») і павязку са свастыкай (!). У іх канфіскавалі транспартныя сродкі (уключаючы ровары), забаранілі карыстацца грамадзкім транспартам і зьяўляцца ў публічных месцах, хадзіць па ходніках, карыстацца радыё і тэлефонам, хадзіць у крамы па-за адведзеным часам і мяняць месца жыхарства. Выкарыстаньне нямецкай мовы на вуліцы таксама трапіла пад забарону.

Наступны ўрадавы дэкрэт абавязаў немцаў аддаць усю сваю маёмасьць і пакінуць тэрыторыю Чэхаславаччыны. Дэпартацыя суправаджалася шматлікімі забойствамі і здзекаваньнямі над мірным насельніцтвам, у выніку крывавых распраў, учыненых чэхамі, загінула некалькі дзясяткаў тысяч чалавек. Ужо ў 1946 годзе на тэрыторыі Чэхаславаччыны практычна не засталося немцаў. Спусьцелыя гарады засяляліся славянскім насельніцтвам. Такі ж лёс напаткаў і Брукс, да таго часу перайменаваны ў Мост.

Да сярэдзіны 20 стагодзьдзя Брукс перажыў і вайну, і дэпартацыю сваіх старых гаспадароў, але ўсё роўна выглядаў добра.

Аднак, ён ня змог перажыць камуністаў. Напачатку 1960-х гадоў прама пад гістарычным цэнтрам былі знойдзеныя вялікія залежы бурага вугалю. Для распрацоўкі радовішча камуністычны ўрад Чэхаславаччыны прыняў варварскае рашэньне аб поўным зьнішчэньні гістарычнай спадчыны. На працягу 1964—1970 гадоў Брукс быў цалкам разбураны (гл. відэа).

На месцы былога горада былі пабудаваныя шахты і заводы, а навакольлі забудавалі тыпавымі панэльнымі шматпавярхоўкамі ўзору 1970-х гадоў. Камуністы выявіліся падобнымі варварам, якія скралі старажытную статую коштам у мільёны, распілавалі і прадалі за капейкі па цане металалому. Сёньня аб старым Бруксе нагадвае толькі замкавая гара (яе таксама бачна на папярэдняй гістарычнай фатаграфіі).

Нягледзячы на ​​прамысловасьць і здабычу рэсурсаў, сёньня горад Мост зьяўляецца адным з найгоршых у Чэхіі месцаў для жыцьця — тут дрэннае экалагічнае становішча і адзін з найвышэйшых у краіне узроўняў беспрацоўя.

Ханаў

Яшчэ Мост вядомы тым, што тут ёсьць адасоблены цыґанскі раён Ханаў. Раён знаходзіцца наводшыбе — каб у яго патрапіць, трэба прайсьці па аўтамабільнай дарозе праз зялёную паласу.

За чыґункай віднеецца дачны пасёлак.

А цыґан паводле нейкага хітрага пляну пасялілі прама побач з ачышчальнай станцыяй. Пах дадае калярыту.

З-за дрэў выглядае шматпавярхоўка з часткова пустымі кватэрамі, адразу выклікаючы спогады зь нядаўняй паездкі ў Абхазію.

Раён на ўскраіне горада быў пабудаваны на грошы чэскага ўраду на самым пачатку нулявых гадоў. Кватэры выдаваліся цыґанам бясплатна. Рабілася гэта ўсё ў адказ на абвінавачваньні Эўразьвязу ў тым, што ў Чэхіі цыґан прыгнятаюць і дыскрымінуюць. Пры бліжэйшым разглядзе зьяўляецца адчуваньне, што мы патрапілі ў зону баявых дзеяньняў.

Але вайны тут не было ўжо даўно, проста за мінулыя 15 гадоў цыґаны пасьпелі ўсё раскурочыть. Разламаўшы і спрадаўшы даручаную маёмасьць, цыґаны часта куды-небудзь зьязджаюць. У выніку многія кватэры аказваюцца закінутымі.

Пажары тут ня рэдкасьць, а звычайная зьява.

На вуліцы даволі чыста, але гэта з-за таго, што чэхі рэгулярна прыбіраюцца. Пакуль яны гэтага не рабілі, усё было завалена сьмецьцем.

У гэтым будынку, падобна, раней была школа. Але ў цыґаноў аддаваць дзяцей у школу лічыцца вельмі западло, бо там ім могуць навязаць ўсякія чужыя каштоўнасьці. Таму пад ціскам сям’і і грамады цыґанскія дзеці застаюцца вернымі традыцыям і з найранейшага ўзросту пачынаюць займацца якой-небудзь ганаровай, паважанай справай — крадзяжом, жабраваньнем або наркагандлем.

Спрабуючы неяк інтэграваць цыґан у грамадзтва, Эўразьвяз працягвае выдаткоўваць на гэта велізарныя грошы, аднак, вынік спробаў амаль нулявы. Цыґаны працягваюць жыць у брудзе, заставацца невукамі і займацца крымінальнымі заняткамі.

Раёны, якія будуюцца для цыґан, хутка ператвараюцца ў напаўразбураныя ґета, якія выклікаюць у тытульнага насельніцтва непадробны жах (калі я сказаў адной чэшцы, што схадзіў у цыґанскі раён, яна паглядзела на мяне, як на вар’ята).

Насамрэч цыґан можна толькі пашкадаваць. Гэта няшчасны народ, які цалкам зьяўляецца закладнікам сваіх традыцыйных каштоўнасьцяў і цыґанскіх «духоўных скрэпаў». Бо традыцыйныя каштоўнасьці ў іх спэцыфічныя — вучоба і праца лічацца нявартымі заняткамі, а крадзеж, наадварот, высакародным. Вельмі не заахвочваецца зьмена традыцыйнага ладу жыцьця і промыслу на існаваньне (адгалоскі каставай сыстэмы гістарычнай радзімы цыґан, Індыі). Парваўшы з прывычным укладам, чалавек падвергнецца непрыязнасьці і астракізму, будзе вымушаны разарваць сямейныя і грамадзкія сувязі. Таму пад ціскам сям’і і асяродзьдзя маладыя людзі ўжо ў 13 гадоў уступаюць у шлюб, а да 18 маюць некалькі дзяцей, якіх трэба неяк гадаваць. Мець справу зь дзяржавай у цыґан таксама ня прынята, таму яны часта ня маюць ніякіх дакумэнтаў, што таксама абмяжоўвае доступ да адукацыі, мэдыцынскае дапамогі і іншых перавагаў. Вырвацца з гэтага кола практычна немагчыма, бо людзі, якія вырасьлі ў цемры і невуцтве, з кучай няправільных установак і перакананьняў, перадаюць усё гэта сваім дзецям, і цыкл паўтараецца зноў. Зрэшты, цыґаны — далёка не адзіны народ, які з-за бессэнсоўных традыцый і памылковых перакананьняў ніяк ня можа зажыць па-нармальнаму.

* * *

Больш глядзець у Масьце няма на што, таму адпраўляюся на пошукі якога-небудзь іншага маленькага гарадка, які ня зьведаў шкоднага ўздзеяньня камуністаў.